Saniyədə 716 dəfə - Kainatda ən sürətli fırlanan cisimlərdən biri tapıldı
Noyabr 02
07:01
2024
Astronomlar kainatda indiyə qədər müşahidə edilən ən sürətli fırlanan obyektlərdən birini tapıblar. Bu obyekt neytron ulduzudur.
Qaynarinfo "Interesting Engineering"ə istinadən xəbər verir ki, Danimarka Texniki Universitetinin tədqiqatçıları bu müşahidəni NASA-nın Beynəlxalq Kosmik Stansiyada quraşdırılmış NICER rentgen teleskopunun məlumatlarından istifadə edərək aparıblar.
Neytron ulduzu "4U 1820-30" adlı "ikili rentgen ulduz sistemi"nin bir hissəsidir və qalaktikamızın mərkəzinə doğru Oxatan bürcündə yerləşir. O, öz oxu ətrafında saniyədə 716 dəfə fırlanır.
Neytron ulduzları fövqəlnovalarda partlayan qədim, ölü ulduzların nüvələrinin sıx qalıqlarıdır və adətən birbaşa müşahidə ilə aşkar etmək çətindir.
NASA-nın NICER rentgen teleskopu ulduz izləmə texnologiyası ilə təchiz edilib. Alimlər 4U 1820-30 ulduz sistemində neytron ulduzu ilə qarşılaşdıqda bu texnologiyadan istifadə ediblər. Onlar öz tapıntılarını Astrophysical Journal"da yeni bir məqalədə dərc ediblər. Kəşfin arxasında duran beynəlxalq komandanın bir hissəsi olan böyük tədqiqatçı Dr. Qaurava K. Caysaval deyib:
"Biz bu sistemdə termonüvə partlayışlarını tədqiq etdik və sonra neytron ulduzunun öz mərkəzi oxu ətrafında heyrətamiz dərəcədə saniyədə 716 dəfə fırlandığını göstərən əlamətdar salınımlar tapdıq. Gələcək müşahidələr bunu təsdiq edərsə, "4U 1820-30" neytron ulduzu kainatda indiyə qədər müşahidə edilən ən sürətli fırlanan obyektlərdən biri olacaq və yalnız "PSR J1748-2446" adlı başqa bir neytron ulduzu ilə uyğunlaşacaq".
Qeyd olunur ki, indiyədək dünyanın astronomları bir neçə min belə ölü ulduzu müşahidə ediblər və bunlar alimlərin indiyədək müşahidə etdiyi ən sıx obyektlərdir. "4U 1820-30"un diametri cəmi 12 km, lakin kütləsi Günəşin kütləsindən 1,4 dəfə böyükdür. O, Yerdən 26.000 işıq ili uzaqlıqda yerləşir. Onun yoldaş ulduzu neytron ulduzunun ətrafında hər 11 dəqiqədən bir dövr edən ağ ulduzdur.
Astronomlar "4U 1820-30" neytron ulduzunun fırlanma sürətini termonüvə rentgen şüaları sayəsində müəyyən edə biliblər. Neytron ulduzu güclü cazibə qüvvəsi ilə ağ ulduzdan kifayət qədər material çəkdikdə baş verir. Bu material kifayət qədər yığıldıqdan sonra güclü partlayışa səbəb olur. Dosent Cerom Şenvez bildirib:
"Bu alovlar zamanı neytron ulduzu Günəşdən 100.000 dəfə daha parlaq olur və böyük miqdarda enerji buraxır".
NICER tərəfindən müşahidə edilən termonüvə rentgen partlayışlarından birinin 716 Hz tezliyində baş verən "termonüvə partlaması salınımları" kimi tanınan bir işarə göstərdiyi deyilir. Bu, sıx ulduz qalığını tədqiq edən alimlərə onun inanılmaz fırlanma sürətini müəyyən etməyə imkan verib.
Qaynarinfo "Interesting Engineering"ə istinadən xəbər verir ki, Danimarka Texniki Universitetinin tədqiqatçıları bu müşahidəni NASA-nın Beynəlxalq Kosmik Stansiyada quraşdırılmış NICER rentgen teleskopunun məlumatlarından istifadə edərək aparıblar.
Neytron ulduzu "4U 1820-30" adlı "ikili rentgen ulduz sistemi"nin bir hissəsidir və qalaktikamızın mərkəzinə doğru Oxatan bürcündə yerləşir. O, öz oxu ətrafında saniyədə 716 dəfə fırlanır.
Neytron ulduzları fövqəlnovalarda partlayan qədim, ölü ulduzların nüvələrinin sıx qalıqlarıdır və adətən birbaşa müşahidə ilə aşkar etmək çətindir.
NASA-nın NICER rentgen teleskopu ulduz izləmə texnologiyası ilə təchiz edilib. Alimlər 4U 1820-30 ulduz sistemində neytron ulduzu ilə qarşılaşdıqda bu texnologiyadan istifadə ediblər. Onlar öz tapıntılarını Astrophysical Journal"da yeni bir məqalədə dərc ediblər. Kəşfin arxasında duran beynəlxalq komandanın bir hissəsi olan böyük tədqiqatçı Dr. Qaurava K. Caysaval deyib:
"Biz bu sistemdə termonüvə partlayışlarını tədqiq etdik və sonra neytron ulduzunun öz mərkəzi oxu ətrafında heyrətamiz dərəcədə saniyədə 716 dəfə fırlandığını göstərən əlamətdar salınımlar tapdıq. Gələcək müşahidələr bunu təsdiq edərsə, "4U 1820-30" neytron ulduzu kainatda indiyə qədər müşahidə edilən ən sürətli fırlanan obyektlərdən biri olacaq və yalnız "PSR J1748-2446" adlı başqa bir neytron ulduzu ilə uyğunlaşacaq".
Qeyd olunur ki, indiyədək dünyanın astronomları bir neçə min belə ölü ulduzu müşahidə ediblər və bunlar alimlərin indiyədək müşahidə etdiyi ən sıx obyektlərdir. "4U 1820-30"un diametri cəmi 12 km, lakin kütləsi Günəşin kütləsindən 1,4 dəfə böyükdür. O, Yerdən 26.000 işıq ili uzaqlıqda yerləşir. Onun yoldaş ulduzu neytron ulduzunun ətrafında hər 11 dəqiqədən bir dövr edən ağ ulduzdur.
Astronomlar "4U 1820-30" neytron ulduzunun fırlanma sürətini termonüvə rentgen şüaları sayəsində müəyyən edə biliblər. Neytron ulduzu güclü cazibə qüvvəsi ilə ağ ulduzdan kifayət qədər material çəkdikdə baş verir. Bu material kifayət qədər yığıldıqdan sonra güclü partlayışa səbəb olur. Dosent Cerom Şenvez bildirib:
"Bu alovlar zamanı neytron ulduzu Günəşdən 100.000 dəfə daha parlaq olur və böyük miqdarda enerji buraxır".
NICER tərəfindən müşahidə edilən termonüvə rentgen partlayışlarından birinin 716 Hz tezliyində baş verən "termonüvə partlaması salınımları" kimi tanınan bir işarə göstərdiyi deyilir. Bu, sıx ulduz qalığını tədqiq edən alimlərə onun inanılmaz fırlanma sürətini müəyyən etməyə imkan verib.
