Qlobal

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə "İRAM Center” yazıb.

Təhlildə qeyd olunur ki, əslində Aləmül-Huda görünməmiş şəkildə ictimaiyyətdə "birinci xanım” kimi tanınmağa başlayıb:

"Birinci xanım” adının İranda heç bir hüquqi mənası yoxdur. Amma Aləmül-Hudanın İran siyasi ədəbiyyatında işlədilməyən bu titulla güclü qadın obrazı uğrunda səylərinin bəhrə verdiyi sübut olunur. İş o yerə çatıb ki, Aləmül-Hudanın nazir təyin olunana qədər dövlət işlərində nüfuz sahibi, Ayətullah Əli Xameneinin isə bu vəziyyətdən narazı olduğu iddia edilir.

Cemilə Aləmül-Huda kimdir?

1965-ci ildə Məşhəddə anadan olan Aləmül-Huda 1983-cü ildə hələ 18 yaşında olarkən İbrahim Rəisi ilə evlənib, Reyhan və Məryəm adlı iki qızı var.

O, 2001-ci ildə Terbiyət-i Müderris Universitetində fəlsəfəsi üzrə doktorluq dərəcəsi alıb. Hazırda Şəhid Beheşti Universitetinin Tədris Elmləri Bölməsinin müəllimi və Mədəni İnqilab Ali Şurası Katibliyi tərkibində Təhsil və Təlim Komissiyasının rəhbəridir. Müəllif hüquqları ilə qorunan əsəri dəfələrlə mükafatlandırılıb. Bunlardan biri – "İslam təhsili və tədrisi nəzəriyyəsi” adlı kitabının 2009-cu ildə Mədəniyyət və İslami İrşad Nazirliyi tərəfindən ilin kitabı seçilməsidir.

Cemilə Aləmül-Huda Vəliyyi-fəqihin Xorasan-Rəzəvi və Məşhəd üzrə imam-cüməsi Əhməd Aləmül-Hudanın qızıdır. Son dərəcə radikal profilə malik olan atası İranda çox aktiv siyasi təsirə malikdir.

Eks-prezident xanımlarının siyasi fəaliyyətləri

İranda prezident xanımlarının fəal siyasi iştirakı bir yana, əksər hallarda mediada görünməsi belə qeyri-adidir. Xamneyinin həyat yoldaşı Mənsurə Xocəstə Baqirzadə nə ərinin prezidentliyi dövründə, nə də onun inqilabi rəhbərliyi dövründə ictimai sahədə gündəmə gəlməyib.

Həsən Ruhaninin xanımı Ərəbi haqqında demək olar ki, heç bir məlumat yoxdur.

Məhəmməd Xatəminin xanımı Zöhrə Sadeqi ərinin bəzi səfərlərində onu müşayiət etsə də, siyasi fəaliyyətlə məşğul olmayıb, daha çox ictimai fəaliyyəti ilə tanınıb.

İranın ilk prezidenti Əbülhhəsən Bənisədrin xanımı Əzra Hüseyninin ərinin prezident olduğu dövrə aid heç bir şəkli yoxdur.

Məhəmməd Əli Rəcainin həyat yoldaşı Atiqə Sadeqi (Puran Rəcai) ərinin ölümündən sonra millət vəkili olub.

İranın keçmiş prezidentlərinin xanımları arasında ən ciddi siyasi aksiyaya imza atan şəxs həyat yoldaşının prezident olduğu illərdə Tehranla Ər-Riyad arasında körpü olduğunu deyən Əkbər Haşimi Rəfsəncaninin həyat yoldaşı İffət Şəriətidir. O, 2006-cı ildə İran adından Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Qərargahında olub və ərəb dilində "İranda İslam və İnsan Haqları” mövzusunda çıxış edib.

Rəfsəncani xatirələrində həyat yoldaşının onun həyatında və qərarlarında mühüm rol oynadığını göstərən çoxsaylı sitatlar qeyd edir.

Mahmud Əhmədinejadın həyat yoldaşı Əzəm əs-Sadat Fərahi zəif də olsa, fəal olan prezident xanımlarından biridir. O, Əhmədinejadı bir çox daxili və beynəlxalq səfərlərdə müşayiət edib, əyalət səfərləri zamanı yardım təşkilatlarına baş çəkib. Misirin keçmiş prezidenti Hüsnü Mübarəkin həyat yoldaşı Suzan Mübarəkə məktub yazaraq ondan Fələstin xalqına kömək etməsini istəməsi siyasi addımlarından biridir.

Aləmül-Hudanın təsirinin artması

Aləmül-Hudanın siyasi fəaliyyəti və tez-tez adı çəkilən "Birinci xanım” rolunu özünə həvalə etmək səyləri 2017 və 2021-ci il prezident seçkilərində əri Rəisinin təbliğat prosesinə gedib çıxır. Bu müddət ərzində o, təkcə məclislərdə iştirak etməklə kifayətlənməyib, həm də ərinin seçki kampaniyasını aparan məsul şəxsləri idarə edib.

İctimai sahədə qadın hüquqlarının müdafiəsini öz üzərinə götürən Aləmül-Huda, Rəis hökumətinin qurulmasından sonra pərdəarxası kabinetin formalaşmasında mühüm rol oynayıb.

2023-cü ilin yanvarında keçirilən 1-ci Beynəlxalq Nüfuzlu Qadınlar Konqresində Aləmül-Huda "Prezidentin xanımı" əvəzinə "İranın Birinci xanımı" kimi təqdim edildi. Bundan əlavə, ABŞ-ın keçmiş birinci xanımı Mişel Obamanın xatirələrini yazdığı kitabı tərifləməsi, özünün bənzər kitab yazmaq istəyini ifadə etməsi və Rəisinin bu fikri dəstəkləməsi iddiası Aləmül-Hudanın təsirli birinci xanım olmaq səylərindən biri kimi qəbul edilə bilər.

Aləmül-Hudanın bu şəkildə xatırlanması bir çox dairələrdə reaksiyalara səbəb olub. Bu çevrələrdən biri İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahiandır. O, "Birinci xanım” ünvanının Xamneyinin həyat yoldaşı üçün istifadə edilə biləcəyini vurğulayıb.

Əvvəlki prezidentlərin arvadlarından fərqli olaraq, Aləmül-Huda öz rəhbəri ilə birlikdə rəsmi mərasimlərdə iştirak edir, həmçinin həyat yoldaşından asılı olmayaraq, səfərlərdə olur və dövlət başçılarının həyat yoldaşlarını qonaq edir. Hətta İbrahim Rəisinin Latın Amerikası ölkələrinə 5 günlük səfəri zamanı ərini müşayiət edib. Onun üçün hətta salamlama protokolu da təşkil olunub. Səfər zamanı o, siyasi nizamın siyasətini və İranın qadınlara münasibətini dəstəkləyən diskurslardan ibarət müsahibə verib və bu müsahibə böyük təsir bağışlayıb. Müsahibədə "Tarixdə bizi monqollar, türklər, ərəblər işğal edib, amma heç biri mədəniyyətimizi dəyişməyib”,- deməsi isə narazılığa səbəb olub.

Aləmül-Hudanın yaratmaq istədiyi aktiv qadın obrazı siyasi sistemdə birmənalı qarşılanmır. Əslində, İngiltərədə fəaliyyət göstərən "Amwaj Media” mənbələrindən əldə etdiyi məlumatlara əsaslanaraq, Xamneyini Aləmül-Hudanın siyasi fəaliyyətlərə və dövlət işlərinə qarışmasından narahat olduğunu, bununla bağlı İbrahim Rəisiyə xəbərdarlıq etdiyini bildirir.

"Amwaj Media”nın mühafizəkar fiqur kimi istinad etdiyi mənbə xəbərdarlığa baxmayaraq, təsirini davam etdirdiyini iddia edir.

İranda "Birinci xanım” titulu reallaşa bilərmi?

İranda "Birinci xanım” tituluna daha çox Qərb ölkələrində patriarxal siyasi dünyanın məhsulu kimi baxılır. Bu yanaşmaya görə, Şərq ölkələrində dövlət başçısının arvadına çox vaxt sultan və ya kraliça kimi titullarla müraciət edilir. Titul daşıyan qadınlar, ümumiyyətlə, sosial sahələrdə fəaliyyət göstərsələr də, siyasi arenada aktiv rol oynamırlar.

İranda, Pəhləvilər hakimiyyətinin son dövrlərində şahların arvadlarının "Şahbanu” titulu ilə mühüm ictimai rol oynadığı, lakin bu rolun siyasi cəhətdən həlledici təsiri olmadığı görülür. İnqilabdan sonra İranda dövlət başçısının həyat yoldaşına aid edilən bu rol tamamilə dayandırıldı. O, zaman-zaman gündəmə gəlsə də, Rəisi dövrünə qədər "Birinci xanım” titulundan istifadə edilməyib.

Cəmilə Aləmül-Hudanın əri ilə yanaşı atasının təsirli təsirindən istifadə edərək özünə bir rol aid etməyə çalışdığını söyləmək olar. O, mediadan, siyasətdən uzaq qalmaq ənənələrini qırmağa çalışır. Fakt budur ki, bu səy imam-cümə olan atasının dünyagörüşü ilə tam üst-üstə düşmür. Ancaq kürəkən və qızının sistemdə təsirini artırması onun da təsirini artırması deməkdir.