Müşfiq və Dilbər sevgisi kinomatoqrafiyamızda
Dekabr 05
23:42
2017
Mübariz Məmmədov,
"Dövlət və İdeologiya" jurnalının təsisçi və baş redaktoru
İyirminci əsr Azərbaycan
tarixində siyasi dinamikliyi, xalqın mədəni-sosial yüksəlişi baxımından ən
dolğun əsrlərdəndir. Bu əsrdə dörd fərqli siyasi rejimdə yaşayan azərbaycan
xalqının maariflənməsi, sosial-mədəni inkişafı həmin rejimlərin siyasi fəlsəfəsinə
uyğun olaraq aparıldı. Xalqın həyatında yaranan yeni siyasi ideologiyalar,
xüsusən də iyirminci əsrin əvvəllərində baş verən siyasi proseslər xalqın ədəbi-mədəni
həyatından da yan keçmədi. 1920-ci ildə Müstəqil Azərbaycan dövlətinin qırmızı
ordu tərəfindən işğalından sonra cəmiyyət arasında yaranan ikiqütblülük ədəbiyyatımıza
da sirayət etdi. Digər ictimai-mədəni sahələr yeni yaranan siyasi rejimin
mahiyyətindən yaranan tələblərə bütünlüklə tabe olaraq, onun tərənnümçüsünə
çevrilsə də, ədəbi sahədə fərqli fikir
daşıyıcıları hələ də qalmaqda idilər.
Azərbaycanda
sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra ədəbiyyat adamlarının-şairlərin,
yazıçıların, ədəbi tənqidçilərin ölkədə aparılan siyasi proseslərə cəlb edilməsi
dövrü başladı. Yeni siyasi prosesləri, aparılan quruculuğu öz
yaradıcılıqlarının ana xətti seçən ədəbiyyatçılarımızla yanaşı, bu siyasi hərəkatı
həmkarları ilə müqayisədə vəsf etməyən və yaxud daha az vəsf edən, yaranışdan
poetik harmoniyanı bütünləşdirən təbiəti, gözəlliyi, ədaləti, sevgini bədii
yaradıcılıqlarının əsas prioritet mövzusu edən şair və yazıçılarımız da az
deyildi. Əlbəttə, o dövrün təzadlı Azərbaycan poeziyasından və ictimai-siyasi
durumundan danışarkən Mikayıl Müşfiqi xatırlamamaq mümkün deyildir.
Yazmağı
rus-tatar məktəbində öyrənən, bütün yaradıcılığında sevgini, vətəni, həyatı
özünəməxsus bir incəliklə poetikləşdirən Mikayıl Müşfiq 29 illik qısa ömrünə nəhəng
bir poeziya sığışdıra bildi. Ancaq tək poeziyamı? Əlbəttə, xeyr! Mikayıl
Müşfiqdən danışanda, fərqi yoxdur onun şeirlərindən və yaxud şəxsi həyatından sirrli,
sehrli bir sevginin, dəlicəsinə vurğunluğun şahidi oluruq. Körpə saflığının,
Tanrı sevgisinin vəhdətindən doğan bir vurğunluq. Mikayıl Müşfiq sevgisinin,
vurğunluğunun ünvanı poeziyaya Müşfiq qədər yaxın olan, poeziyanı onun qədər
duyan, həyatı, təbiəti, insanları onun qədər sevən Dilbər Axundzadə idi.
Bəs
ruhu kimi yaradıcılığı da qaynayan şairin əbədi sevgi ünvanı, bütün sevgi şeirlərinin
ilhamvericisi olan, gecələri şeirlərini pıçıltı ilə oxuyaraq yuxuya verdiyi dilbər-Dilbər
kim idi?
Mikayıl Müşfiqin yaradıcılığı ilə ədəbiyyat dərsliklərində
qismən tanış olsaq da, onun həyatı ilə ölümündən sonra Dilbər xanımın qələmə
aldığı "Müşfiqli günlərim” kitabında geniş tanış olmaq olur. Eləcə də bu
kitabda Dilbər xanımın özü və o dövrün bir çox tanınmışları haqqında məlumatlar
yetərincə verilib. 1914-cü ildə Gəncədə anadan olan Dilbərlə Müşfiqin tanışlığı
1931-ci ildə APİ-də məzunların buraxılış tədbirində baş tutur. Bibisi təfərindən
tədbirə dəvət alan Dilbər orada Mikayıl Müşfiqlə tanış olur. Sonradan məlum
olacaqdı ki, Mişfiq Dilbər xanımın əmisi, xalqımızın görkəmli alimi, professor
İdris Axundzadənin dostu imiş. APİ-də baş tutan bu görüşdən sonra Dilbər
xanımla Müşfiqin arasında saf və böyük və həm də əzab dolu günlər olan bir
sevgi yaranır...
Şair
Müşfiqlə tələbə Dilbərin arasında yaranan tanışlıq tezliklə sevgiyə çevrildi.
1932-ci ildə Azərbaycanın musiqi dünyasının nəhənglərindən olan Bülbülün
iştirakı ilə Müşfiqlə Dilbər nişanlanır. Nişan tədbirində xalqımızın böyük ədiblərindən
olan Səməd Vurğun, Süleyman Rüstəm, Mir Cəlal, Hüseyn Mehdi, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli
və Məmməd Rahim də iştirak edirdilər. Bülbülün ecazkar ifasında səslənən
bir-birindən gözəl müsiqilərin, şairlərin nişanlanan gənclərin şərəfinə söylədikləri
şerlərin ardı-arası kəsilmirdi...
Ancaq
bir müddət keçəcəkdi, bu gözəl anlar bütünlüklə acı xatırələrə çevriləcəkdi.
Bir müddət keçəcəkdi, şair sevgisinin qəhrəmanına çevrilən qızcığazın zərif
qollarına dəmir qandallar taxılaraq təkadamlıq zindan hücrəsinə atılacaqdı.
Dünyanın bütün sevgisini ürəyinə dolduran Müşfiqi isə güllələyəcəkdilər.
***
Yuxarıda
qeyd etdiyim kimi, Müşfiqin həyatı ilə biz Dilbər xanımın müəllifi olduğu
"Müşfiqli günlərim” kitabında tanış oluruq. Elm ocağında başlayan tanışlıq, ölkə
ziyalılarının iştirakı ilə baş tutan evlilik və dövrün siyasi məngənəsində əzilən,
"qırmızı” caynaqlarında didilən, məhv edilən xöşbəxt bir cütlük... Azərbaycan
xalqının tarixində, milli folklorumuzda həyatlarını bir-birinə qurban verən,
özlərini bütünlüklə sevgiyə həsr edən insanlarımız çox olub. Bunların əksəriyyəti
şifahi xalq ədəbiyyatına çevrilərək günümüzə qədər gəlib çatmışlar. Ancaq biz
bu folklor nümunələrinə-dastanlarımıza baxdıqda burada dövrün siyasi proseslərini
tam gerçəkliyi ilə görə bilmirik. Dastanlarımızda aparıcı xətt olan sevgililərin
məqsəd və maraqları bəzən şəxsiləşərək bəsitləşir, bəzən isə hadisələrin
episentri lokallaşır.
Düşünürəm ki, dastanlarımızın filmə çevrilə bilməməsinin
səbəblərindən biri, bəlkə də ən birincisi budur. Dastanlarımızla müqayisədə Müşfiq
və Dilbərin həyatına, sevgisinə nəzər saldıqda isə tam fərqli bir reallıqla
qarşılaşırıq. Burada hər iki gənc savadlıdır, dövrün ictimai-siyasi proseslərindən
xəbərdar və aktiv iştirakçılarındandırlar. Dünyanı ancaq gözəl görmək istəyən,
həyatı, insanları, təbiəti, gözəlliyi sevməkdən yorulmayan bu cütlük dünyanın
üçdə birinə hakimlik edən sovetlərin repressiya maşınının qurbanına çevrilirlər.
7 illik xoşbəxt sevgi həyatına son qoyulur.
Güllələnən
həyat dolu Müşfiq, dəmir barmaqlıqlar arasına salınan zərif Dilbər... Zərifliyi
Dilbər Axundzadəyə hər an güc verdi. Dəmir barmaqlıqlar arasında sonadək
sevgisini qorumaqla, Müşfiqini müdafiə etməklə, sınmamağı ilə Dilbər Axundzadə
məğrur Azərbaycan xanımının yeni cizgilərini yaratdı. Bu dəfəki məğrur azərbaycanlı
xanım obrazı daha qətiyyətli və savadlı idi.
O qədər
duyumlu, o qədər ruhlu ki, sevgisinin dastana çevrilməyini kimlərinsə öhdəsinə
buraxmayacaqdı, o dastanı özü yazacaqdı... Adını da özü qoyacaqdı -"Müşfiqli
günlərim”!
***
Xoşbəxtliklər
və faciələr var ki, oxuduqca, insanın düşüncələrində musiqi ya da gözləri önündə
film kimi canlanır. Müşfiqlə Dilbərin sevgi dolu həyatı da belədir- ürəkləri
kövrəldən, gözləri yaşardan melodrama... Əminəm ki, nə zamansa, bəlkə də çox yaxın
zamanlarda Müşfiqlə Dilbər xanımın həyatı haqqında xalqımızın tarixini, mədəniyyətini
özündə parlaqlıqla əks etdirən film ərsəyə gələcək. Və bu film dünyanın ən
ucqar nöqtəsində yaşayan və sevginin nə olduğunu anlayan hər bir kəsin sevə-sevə
baxacağı bir melodrama olacaq...
(Mənbə: Dövlət və İdeologiya jurnalı,
dekabr 2017-ci il)
Qlobal.Az
