AKADEMİKLƏRİN YAZDIQLARI DƏRSLİKLƏR BUDURSA… Təhsil ekspertlərindən maraqlı araşdırma
May 02
12:03
2016
"1984-cü ilin yazı idi. Mehdi müəllimdən məktub aldım.
Sevindim. Oxuyub mütəəsir oldum: Əzizim Miriş müəllim! "Azərbaycan xalq
təhsilinin sürətli inkişafı” adlı əsərimə rəy yazmağınızı xahiş edirəm”.
Dərsliklərin monitorinqi TQDK-ya həvalə olunmasa idi, bu dərsliklərin heç birindən kiminsə qüsur axtarmağa cürəti çatmazdı. Bu dərsliklərin müəllifləri böyük elmi titullara sahib olmaqla yanaşı,həm də yeri gələndə "ağa” "qara” deməyi də bacarırlar. Əslində dərslik müəllifləri ideal dərslik yazmağı prinsip kimi qəbul etməlidirlər. Bu məsələ həm də ictimai məsuliyyət tələb edir. Görəsən, nə vaxta qədər ideal dərsliklərdə gözümüz qalacaq? Bunu təhsilin bütün subyektləri tələb edir.
Əməkdar müəllim Miriş Hüseynov
Testin əleyhinə olanlar bu üsulun öyrənənlərin nitq və
yazı qabiliyyətinə əngəllər törətməsindən danışırlar. Əgər nitq və yazı barədə
düşünürüksə, gərək unutmayaq ki, kamal attestatı alan hər kəs bəlli səviyyədə
bu keyfiyyətlərə yiyələnməlidir. Sual olunur ki, niyə bunu edə bilmirik? Bu
bacarıqlar kamal attestatının tələbi olmalıdır, məktəbdə öyrədilməlidir.
Əlbəttə ki, burada dərsliklərin və müəllimlərin rolu əvəzsizdir. Xüsusilə də
"Azərbaycan dili” və "Ədəbiyyat” dərsliklərinin. Dərsliklərdəki qüsurlar barədə
dövrü mətbuatda minlərlə yazılar dərc olunub. Ancaq bu işdə irəliyə doğru
hərəkət yoxdur. Bir tərəfdən inhisarçılıq,
digər tərəfdən isə elmi adların və yüksək titulların sahibləri bu işdə "söz
sahibi” kimi qalırlar. Dərsliklərlə bağlı bir layihə üzərində işləyərkən Tələbə
Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının monitorinq sənədi ilə tanış oldum.
Respublikanın ümumtəhsil məktəblərinin 10-11-ci sinifləri üçün "Azərbaycan
dilı” və 10-11-ci sinifləri üçün "Ədəbiyyat” dərsliklərinin monitorinqi
diqqətimi çəkdi.
Dərsliklərin monitorinqi TQDK-ya həvalə olunmasa idi, bu dərsliklərin heç birindən kiminsə qüsur axtarmağa cürəti çatmazdı. Bu dərsliklərin müəllifləri böyük elmi titullara sahib olmaqla yanaşı,həm də yeri gələndə "ağa” "qara” deməyi də bacarırlar. Əslində dərslik müəllifləri ideal dərslik yazmağı prinsip kimi qəbul etməlidirlər. Bu məsələ həm də ictimai məsuliyyət tələb edir. Görəsən, nə vaxta qədər ideal dərsliklərdə gözümüz qalacaq? Bunu təhsilin bütün subyektləri tələb edir.
Qardaş Türkiyədə
olduğu kimi bizdə də dərsliklərin qiymətləndirilməsi və monitorinqi məzmun, dil
və üslub, dizayn, məzmuna uyğun tapşırıqların verilməsi meyarları üzrə
aparılır.
Nəzərə
almalıyıq ki, dərsliklərin ilkin çapı mövcud şagird kontingentinin 105%-i həcmində,
2 ildən sonra isə 45% əlavə çap olunur. Deməli aşkar olunan qüsurların aradan
qaldırılması (?) 45%-də öz əksini tapmalıdır.
Ümumtəhsil məktəblərinin 10-cu sinifləri üçün
"Azərbaycan dili” dərsliyinə (2012-ci il nəşri) verilən yekun rəydən: (müəlliflər: Tofiq Hacıyev, Nizami Cəfərov)
Məzmunun işlənməsi baxımından – 24 qüsur
Dil və yazı üslubu baxımından – 10 qüsur
Ümumtəhsil məktəblərinin 10-cu sinifləri üçün
"Azərbaycan dili” dərsliyinə (2014-ci il nəşri) verilən yekun rəydən:
Məzmunun işlənməsi baxımından – 22 qüsur
Dil və yazı üslubu baxımından – 7 qüsur
Ümumtəhsil məktəblərinin 10-cu sinifləri üçün
"Ədəbiyyat” dərsliyinə (2012-ci il nəşri) verilən yekun rəydən: (müəlliflər: Nizami Cəfərov, Teymur Kərimli)
Məzmunun işlənməsi baxımından – 36 qüsur
Dil və yazı üslubu baxımından – 24 qüsur
Ümumtəhsil məktəblərinin 10-cu sinifləri üçün
"Ədəbiyyat” dərsliyinə (2014-ci il nəşri) verilən yekun rəydən:
Məzmunun işlənməsi baxımından – 17qüsur
Dil və yazı üslubu baxımından – 14 qüsur
Ümumtəhsil məktəblərinin 11-ci sinifləri üçün
"Azərbaycan dili” dərsliyinə (2012-ci il nəşri) verilən yekun rəydən: (müəlliflər Tofiq Hacıyev, Nizami Cəfərov)
Məzmunun işlənməsi baxımından – 31 qüsur
Dil və yazı üslubu baxımından – 17 qüsur
Ümumtəhsil məktəblərinin 11-ci sinifləri üçün
"Azərbaycan dili” dərsliyinə (2014-cü il nəşri) verilən yekun rəydən:
Məzmunun işlənməsi baxımından – 17 qüsur
Dil və yazı üslubu baxımından – 6 qüsur
Tələbə
Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının qüsurlarla bağlı qeydi: aparılmış
elmi-metodiki monitorinq nəticəsində hazırlanmış yekun rəydə göstərilən irad və
təkliflərin xeyli hissəsi bu nəşrdə (2014-cü ilin nəşri nəzərdə tutulur) nəzərə
alınsa da, bəzi qüsurlar qalmış, əlavə və dəyişikliklər zamanı yeni qüsurlara
yol verilmişdir.
Qüsurların
nəzərə alınması etiraf əlamətidir. Əlavə və dəyişiklilər zamanı yeni qüsurlara
yol verilməsi isə anlaşılan deyil.
Ümumtəhsil məktəblərinin 11-ci sinifləri üçün
"Ədəbiyyat” dərsliyinə (2012-ci il nəşri) verilən yekun rəydən: (müəlliflər: Nizami Cəfərov, İsa Həbibbəyli və
başqaları)
Məzmunun işlənməsi baxımından – 15 qüsur
Üslub və qrammatik baxımından – 44 qüsur
Ümumtəhsil məktəblərinin 11-ci sinifləri üçün
"Ədəbiyyat” dərsliyinə (2014-cü il nəşri) verilən yekun rəydən:
Məzmunun işlənməsi baxımından – 12 qüsur
Üslub və qrammatika baxımından – 11 qüsur
Bu
dərsliyə verilən rəyin nəticə hissəsi maraqlıdır: Dərslikdə lüğətin verilməsi
təklif edilir. Təqdim olunan bəzi şeir parçalarında ərəb-fars sözlərinin izah
olunması vacibdir.
Bir çox
mövzuların izahı zamanı cümlələrin şagirdlərin yaş və bilik səviyyəsinə uyğun
olaraq redaktə edilməsi məqsədəuyğundur.
Bu onu
göstərir ki, müəlliflər dərsliklər üzərində yaradıcı çalışmayıblar.
İndi diqqət edin: belə dərsliklərlə şagirdlərimizin
yazı və nitq qabiliyyəti inkişaf edə bilərmi? Yaxud belə qüsurlu dərsliklərdən
necə test tapşırıqları tərtib etmək olar?
Akademik
Mehdi Mehdizadə adi kənd müəllimindən kitabına rəy yazmasını xahiş edir. Bu,
onun sadəliyi ilə yanaşı, müəllimini yaxşı tanımasından, onun qələminə və
savadına bələd olmasından irəli gəlirdi. Akademik yazdıqları haqqında əyalət
müəlliminin də fikirlərini bilmək istəyirdi.
Zəmanə dəyişib: Tələbə müəllimi ilə birləşib fürsəti
əldən vermədən məktəblilərimiz üçün ən qüsurlu dərsliklər yazmaqla məşğul
olublar. Yaxud dərslik müəllifi Təhsil
Nazirliyinin nəzdində Dərslikləri Qiymətləndirmə Şurasının üzvü olmaqla
dərsliyini keçirməyə nail olur.
Akdemiyanın
müxbir üzvləri və akademiklərin imza atdıqları dərsliklər ideal olmalıdır.
Onlar ya ideal dərsliklər yazmağı öyrənməli, ya da dərsliklərdən əl
çəkməlidirlər. Elə dərsliklər yazılmalıdır ki, müəllim, valideyn, yaxud şagird
onlardan "vergül” səhvi də tapa bilməsinlər. Saysız – hesabsız səhvlərdən
ibarət olan və üstəlik verilən mətnlərin məzmunu başa düşülməyən dərsliklər
gözdən düşür və kənara atılır.
Təhsil ekspertləri:
Etibar ƏliyevNadir İsrafilov
Qlobal.az
